27 mei 2013
Hoor en wederhoor
Een fundamenteel rechtsbeginsel in Nederland en gelukkig in vele landen om ons heen is het beginsel van hoor en wederhoor. Het is een groot goed dat de rechtspraak onafhankelijk is en dat mensen worden gehoord en belanghebbenden hun zegje kunnen doen.
Toch gaat het soms fout. Het onderhavige geval betrof een ontheffing uit het gezag. Kennelijk was de Raad voor de Kinderbescherming c.q. Jeugdzorg van mening dat de moeder niet goed voor haar kind kon zorgen.
In eerste aanleg had de moeder zich fel verzet tegen de ontheffing uit het ouderlijk gezag.
Niettemin had zij de zaak verloren en is zij in beroep gegaan.
Gang van zaken tijdens de mondelinge behandeling in Hoger Beroep
Bij het hoger beroep was enkel tijdens de mondelinge behandeling de Raad voor de Kinderbescherming verschenen.
Vijf van de zes opgeroepenen waren derhalve niet verschenen. Er waren ook oproepingen uitgegaan naar onder meer de moeder en haar advocaat.
Het Hof had uit het dossier opgemaakt, dat wel alle brieven waren verzonden. Op grond daarvan oordeelde het Hof dat de vrouw goed was opgeroepen en omdat zij verder geen verweer voerde, werd de uitspraak van de Rechtbank bekrachtigd en werd de moeder ontheven uit het ouderlijk gezag. De Hoge Raad oordeelde uiteindelijk dat het Hof hier anders had moeten reageren.
Wettelijk kader
Op zich geeft de wet aan dat een oproeping van verzoekers en van in de procedure verschenen belanghebbenden kan geschieden met een gewone brief. Dat was in dit geval ook zo gebeurd. Een aangetekende brief of een deurwaardersexploit is niet nodig.
Gelet echter op het fundamentele belang van het beginsel van hoor en wederhoor waarvan de naleving essentieel is voor een eerlijke en onpartijdige behandeling van de zaak had de rechter echter moeten kijken of er geen feiten en/of omstandigheden waren op grond waarvan redelijkerwijs twijfel zou kunnen bestaan over de vraag of de oproep wellicht niet door de opgeroepenen zou zijn ontvangen.
De rechter had derhalve onderzoek moeten doen naar de ontvangst van de brieven. Zelfs had de rechter desnoods de mondelinge behandeling moeten verplaatsen. Een andere praktische oplossing is natuurlijk dat de rechter gewoon de telefoon pakt en de advocaat van de moeder belt om te vragen waarom zij niet is verschenen. Dit klemde in dit geval eens te meer omdat vijf van de zes opgeroepen partijen niet waren verschenen. Ook van belang in deze zaak was, en dat maakt deze zaak wellicht anders dan andere zaken, dat het gaat om een maatregel die diep in de persoonlijke levenssfeer ingrijpt.
Naar de mening van de Hoge Raad was er gerede twijfel of de oproep wel door de moeder was ontvangen.
Saillant detail in deze zaak is dat de advocaat van de moeder de dag voor de uitspraak, derhalve enkele weken na de mondelinge behandeling gebeld had met de griffie met de vraag wanneer toch eens de mondelinge behandeling zou plaatsvinden. Toch heeft het Hof gewoon uitspraak gedaan. Het had op de weg gelegen om, nu kennelijk de oproeping niet was aangekomen, geen uitspraak te doen en een nieuwe mondelinge behandeling te laten plaatsvinden.
De uitspraak van het Hof is dan ook vernietigd.
Juridische tip
In dit geval was sprake van bijzondere omstandigheden. De aard van de zaak was belangrijk. Er waren veel belanghebbenden, die met uitzondering van de Raad voor de Kinderbescherming niet verschenen waren. Toch is uitspraak gedaan. Het verdient aanbeveling om goed termijnen in de gaten te houden en bij twijfel gewoon contact op te nemen met het gerecht. Normaal gesproken worden termijnen strikt gehanteerd en neemt de rechter geen actieve houding aan om te kijken waarom een bepaalde partij niet is verschenen. In zo’n geval wordt gewoon verstek verleend. Vaak kan alleen een advocaat zich stellen in een procedure en het verdient dan ook aanbeveling tijdig een advocaat in te schakelen.
Marlous Weerts
